I Fiö in curiúsi assé assai. Sa fa in tempu non a di ’na paóla che lui hin sübutu li a dumandá: e parché, e cussa 'l é? E sa ti ghi rispondi non, a ta töan ul fiá. Han sentü ’na sìa a tiá man dáa sücína e 'l é tütu ul dí ch’i vöan fami scará giú i culzéti par saé cussé ch’a l’é. Böugna cha i u cuntentu, sü da non sa insögnan anca da nóci.

Cand’al piöi non par di setimán e par di mesi intreghi e ul sú ‘l é büjéntu ch’al par cha gh’án pizzá suttu i scióchi da rübina par fal scutá püssé ancamó;

candu ul miagón al piega giú ul có téme s’al féssi dré a tiá i ültam suspiri, al dubbia a schéna téme s’al füssi darená, al sa storgi téme s’al gh’éssi i dulur cólici e a só radisa la végn dasúa dáa tèra parché sútu la tröa pü da ümiditá;

candu i punciö du üga sa riscían sü tém’i gratacü e ul panighéttu ‘l é gialdu téme a morti impruísa;

candu anca a gramégna, cha l’é pö a gramégna, gha sa slisa i fraschi;

candu gha cúri pü ’na bucáa d’áia nanca da nóci e al zuféga che anca a spüa la sécca in búcca e ti podi pü spüdá;

candu a téra a la scóta tém’ul féru da suprèssa e i ragi dul sú dul mesdí ta spóngian a schéna téme mazzi da gügi; cand’ i bésti sa strépan ul péu e i slárgan i ögi dáa dispeazión; cand’ i gain sa incrüscian sutt’a tópia e i fregan i ái cuntr’a tera;

cand’ i vipar i mangian i sciati e i sa strüsan par dés mìa par cercá un buziö cun déntar un cügiá d’acqua;

candu ul paisan al gha sempar ul có in l’áia e a cuóna dul rusái in man e al prega Diu da fá gni sü un cái nüu in dáa speánza ch’al faséssi gní ‘na chai rüsciaéla d’acqua;

cand’ i fiö i càntan:

Piöi, piöi
a gaina la fá i öi,
la fá i öi in dáa pignáta,
a gaina l' é méza máta!

chésta chi, ca’ i mé genti, al é a sücína.
A sücína l' é sempar brüta par chi cha la túca, ma ai tempi dul di d’incö l' é non inscí tremenda cumpágn di an indré. Ma regordu cha séa ancamó un fiö: oh, car Signui, canti ann gh’é mai passá! Par dü ann in fía gh’é stéi a sücina e dáa campágna se pudü ragöi pocu e naguta. A scorta di grané l' éa finía e a fam la sa féa sentì in dul véntar téme ’na ludria.

I pór paisán sa imprestéan vön cun chelóltar i ültam sté da ségra o miegón. Chi cha gh’éan poca tera éan i püssé disgraziái, parché gh’éan pü nanca una brancáa d’erba da daghi da mangiá ai bésti. Inscí gh’è tucá da vendi anca lé, a vaca. Senza pü da laci, ’ma la féa una póa famiglia a vivi?
L’é stéi in dul segónd’ann da sta sücina chi, che dáa fam un óm al gh’éa burlá adóssu áa só dóna e, sa lu tegnéan non, l’éa dré par mangiala in bél’e viva! L’éa tri o quattar di che st’óm, grand e gróssu, cunt ul véntar lóng’ un brazzu, ch’al pruéa pü nanca sciüstu.
Tüc i síi ch’al turnéa indré da föa, al gha dumandéa áa só dóna sa gh’éa li un caicóssa da rómp’ul digiön.
E a só dóna la gha raspundéa cunt una caragnáa. Una sia l’é turná indré, da föa, cont i ögi chi schizéan dul có dáa fam, e candu ‘l ha vüstu che sül tául gh’éa lá a tazina vöia, ‘l ha derví a buca e 'l ha fèi par mangiághi via un tócu da faccia áa só dóna. A sto capitamentu chi, i egénti s’hin sulevái e han duü curi i gendárman. A fam ‘l éa trópa!
Han féi impréssa a curi i capi daa cumüna, ul predi e i sciúi par calmá a pupulazión.

Han tia föa un pó miamál dané e han mandá i caretéi, párti a Mantua a crumpá ul miegón, e párti a Vercelli a crumpá ’l risi. In sta manéa chi, i egenti han pudü mangiá e sta al mondu fina al mumentu da regöi a roba dáa campagna, se da non i duéan mangiassi tücci vön cun chelóltar.
A chél’ óm lá, cha ’l éa tentá da mangiá a só dóna, gh’an metü da suanóm ‘Luétu’ e sto suanóm al gh’é ’ndéi giú pü, nanca áa só discendenza.

Carlo Azzimonti - da "Pagine Bustocche"

---

Articoli di Storia e cultura

---