A lòta du Ursu
Sta eulta va disu cha ma rigordu mén da stu capitaméntu chi (jesüsi par mén... par cand’ saó mortu).
Can séa un fiö, vali a diri una quaranténa da ánn fá e passa, ul püssé bél divértimentu ‘l éa chél d’andághi a dré a chél tal ch’al féa balá u ursu. L’éa un óm non trol grandi, ch’al vignéa (insci i diséan) dàa val Brembana e ul so ursu ch’al féa balá, cand al sa drizéa in pé, ‘l éa ’na spana püssé grandu che lü. E bögna vidé cuma ch’al baléa pulidu, a son da tamburél cun tacá i cuercíti! Al paéa che u ursu ‘l essi passá tütta aa só vita in sül festival ….
Par fá ch’al murdiéssi non, ul só padrón al gha metéa dananzi áa búca ul só bráu cavastrèl da féru e lu tegnéa liga pa ’l cól cunt una cadéna grósa püssé ancamó da chéla ch’i druean da mená turnu i presuné.
Apéna ch’al rivéa a Büsti d’in Stra Balón, i fiö lu saéan sübutu in d’un atam ch’a gh’éa rivá chel du ursu. I mam éan bóm pü da tégníi in cá e chi ch’i duéan anda a scöea i féan a la svelta a scóndi a cartéla di libar sut’ áa sciésa, e via da cursa adré a u ursu.
Prima da tütu chél du ursu al féa ul giru di piázzi e di curti e pö al féa a funzión pa’ i cassín.
Prima da fini ul turnu l’éa sia. E i fiö sempr’ adré, senza mai bandunál un minütu e sa rigurdéan pü nanca d’andá a cá a disná.
Chel ursu ch’a va disu mén, al gh’éa a specialitá da fá a lotta. Bisugnéa vidél cun che indüstria ‘l’ea bón da manegiassi! Anca i püssé forti da tücci, in tri culpi lü al gha féa tucá i spái a térra.
Candu u óm ‘l éa tucá tera cunt i spál, tütti i fiö gha batéan i man a u ursu e lü al casciéa föa a lenga e al ridéa daa cuntenteza.
Ma ’na ölta la gh’é ’ndéi a ma.
Sculté ’ma l’é ’ndéi: Un certu Tanö, ch’al féa ul magütu e l’éa bón da purtá una muntagna da quadréi in spála, ch’al gh’éa i brásci gróssi téme ’na pianta da rugra e al gh’éa sü ul péu in sül stómugu püssé longu che chél du ursu, ‘l é ’ndéi la lü a fá a lota.
Dopu dés minüti ul Tanö ‘l éa anca mó in pé e u ursu al casciéa föa i ögi daa rabia parché ’l ea bón non da bütal in tèra. A vúsi ‘l é curüa e a piazza la s’e impienía da genti. Dopu ciapá fia, ul Tanö e u ursu s’in tacai sútu ancamó a fá a lota. A ’n cértu pontu, ursu e óm i giréan a turnu téme i dispeái e sa saéa pü nanca chi l’é cha ‘l ea u ursu e chi l’é ch’al ea u om.
A füia da strabütassi, u ursu l’ha duü perdi e I’e ’ndei in terra ’me un salem! E ul Tanö sveltu a faghi tuca i spal contra aa terra. L’ea perdü u ursu! Ul Tanö l’han purta in tribnfu e a u ursu tüti i fiö s’in metüi dré a faghi a minea.
Sa fudissi stei Ia a vidé! Che pagüa! U ursu al paéa ch’al déssi föa da mattu e al vuéa a 'rivincita'. UI Tanö inveci al vuea savègan non. Gh’ éa bon pü nissön da tegnì u ursu dáa dispeazión. Ul só padrón al piangéa e lu impluréa da chietássi; ma lü — u ursu — al capiéa pü nagúta.
Sa l’ha duü fá? Par chietál l’ha duü daghi cénch franchi al Tanö par fá a 'rivincita' e dighi in d’una uègia (senza fássi capi du ursu) da lasá véngi a póa bestia par calmala.
Can séa un fiö, vali a diri una quaranténa da ánn fá e passa, ul püssé bél divértimentu ‘l éa chél d’andághi a dré a chél tal ch’al féa balá u ursu. L’éa un óm non trol grandi, ch’al vignéa (insci i diséan) dàa val Brembana e ul so ursu ch’al féa balá, cand al sa drizéa in pé, ‘l éa ’na spana püssé grandu che lü. E bögna vidé cuma ch’al baléa pulidu, a son da tamburél cun tacá i cuercíti! Al paéa che u ursu ‘l essi passá tütta aa só vita in sül festival ….
Par fá ch’al murdiéssi non, ul só padrón al gha metéa dananzi áa búca ul só bráu cavastrèl da féru e lu tegnéa liga pa ’l cól cunt una cadéna grósa püssé ancamó da chéla ch’i druean da mená turnu i presuné.
Apéna ch’al rivéa a Büsti d’in Stra Balón, i fiö lu saéan sübutu in d’un atam ch’a gh’éa rivá chel du ursu. I mam éan bóm pü da tégníi in cá e chi ch’i duéan anda a scöea i féan a la svelta a scóndi a cartéla di libar sut’ áa sciésa, e via da cursa adré a u ursu.
Prima da tütu chél du ursu al féa ul giru di piázzi e di curti e pö al féa a funzión pa’ i cassín.
Prima da fini ul turnu l’éa sia. E i fiö sempr’ adré, senza mai bandunál un minütu e sa rigurdéan pü nanca d’andá a cá a disná.
Chel ursu ch’a va disu mén, al gh’éa a specialitá da fá a lotta. Bisugnéa vidél cun che indüstria ‘l’ea bón da manegiassi! Anca i püssé forti da tücci, in tri culpi lü al gha féa tucá i spái a térra.
Candu u óm ‘l éa tucá tera cunt i spál, tütti i fiö gha batéan i man a u ursu e lü al casciéa föa a lenga e al ridéa daa cuntenteza.
Ma ’na ölta la gh’é ’ndéi a ma.
Sculté ’ma l’é ’ndéi: Un certu Tanö, ch’al féa ul magütu e l’éa bón da purtá una muntagna da quadréi in spála, ch’al gh’éa i brásci gróssi téme ’na pianta da rugra e al gh’éa sü ul péu in sül stómugu püssé longu che chél du ursu, ‘l é ’ndéi la lü a fá a lota.
Dopu dés minüti ul Tanö ‘l éa anca mó in pé e u ursu al casciéa föa i ögi daa rabia parché ’l ea bón non da bütal in tèra. A vúsi ‘l é curüa e a piazza la s’e impienía da genti. Dopu ciapá fia, ul Tanö e u ursu s’in tacai sútu ancamó a fá a lota. A ’n cértu pontu, ursu e óm i giréan a turnu téme i dispeái e sa saéa pü nanca chi l’é cha ‘l ea u ursu e chi l’é ch’al ea u om.
A füia da strabütassi, u ursu l’ha duü perdi e I’e ’ndei in terra ’me un salem! E ul Tanö sveltu a faghi tuca i spal contra aa terra. L’ea perdü u ursu! Ul Tanö l’han purta in tribnfu e a u ursu tüti i fiö s’in metüi dré a faghi a minea.
Sa fudissi stei Ia a vidé! Che pagüa! U ursu al paéa ch’al déssi föa da mattu e al vuéa a 'rivincita'. UI Tanö inveci al vuea savègan non. Gh’ éa bon pü nissön da tegnì u ursu dáa dispeazión. Ul só padrón al piangéa e lu impluréa da chietássi; ma lü — u ursu — al capiéa pü nagúta.
Sa l’ha duü fá? Par chietál l’ha duü daghi cénch franchi al Tanö par fá a 'rivincita' e dighi in d’una uègia (senza fássi capi du ursu) da lasá véngi a póa bestia par calmala.
U Tanö l’ha fèi
mustra da riscísti pa’ un pó, e pö al s’e lassá bati. U ursu al s’e calmá
un pó, ma dáa faccia ch’i fean i egenti ‘l ha prüsmá ‘l trücu pa’ inganal
e ‘l é indei igná dáa piazza mógiu mógiu, cunt ul só có bassu e al paéa
ch’a gha vignessi giú i gutón di ögi. Páa prima ölta, st’ursu, ‘l éa stèi
sbatü in terra d’un óm. Poar ursu, al fea propi cumpasión!
A credi ch’a l’e finía? Mai pü! Mó gha vègn ul püsse bèl!
Bögna, peó, cha va faga vertíi (pa’ a precisión) che a sta segónda parti chi men s’ea lá non a vidé, ma ’l é vea istessu.
Donca, dopu a lotta cunt ul Tanö, u ursu smurfiá cuma ’l éa, par chela giurnáa lá, ‘l ha vurzü lauá pü. Ul só padrón l’ha capi ch’al cunvegnéa non a sfurzál, pa ’l pericul ch’ al pudéssi rivultassi e da giá ch’a l’éa scási sía, ‘l ha pensá bén da cercá ricóvar in d’una cassina.
Sto ricovar ’l ha truá áa cassina dul Bia, ma candu s’e tratá d’andá a durmí i saèan non dughé metti u ursu, parché a metal in stala ul Bia al gh’ea pagüa ch’al risiesi cunt aa vaca e cunt ul bö. Ma ul padrón du ursu ’l ha sicürá che cunt i besti al risiéa non e che candu ‘l éa mangiá un bucón da pan ’l ea cüétu ’me un cagnö.
Insci ’l ha finí cunt ul métal in stala.
Adesu gha sem al bel! Al saá stei un úa passa mezanóci, ch’i séntan un rabèl dul diaval e a cria aütu.
Föa a la svelta i gambi dul leciu e giú tücci in curti in patèla cunt in man un regundén da bóna scorta, in casu da due fala föa cunt un cai vön! Ul rabel al vegnéa dáa stala.
Pizza aa lüm in préssa e dent’ in stala ! I ögi cusé ch’i vedan? U ursu l’ea adóssu a ’n óm e l’ea dré a sbranal e al perdéa gia sanghi dapartütu!
Ul padrón du ursu l’e riüssi a töghi föa u óm di sciampi e pö han cerca da dumandaghi a u óm chi l’ea lü e sa ‘l éa li a fá.
Cand han vüstu in terra un garibuldén, han capi ch’ al éa un ladar ch’al ea 'ndei dent in stala par rubá i bésti, e ‘l éa ciepá u ursu pa’ un berótu! Chel che berótu! U ursu, truandusi adóssu un óm d’impruvisu, gh’e sembrá da essi dré ancamó a fa a lotta cunt ul Tanö e intantu ch’a gh’ea li nissön a vidé al s’ea metü in dul có da cunscial tem’un figasciö. E si rivan non in tempu, a frignóca ‘l éa bèla che fèi!
Ul ladar ’l han mená in presón e u ursu la ciepá a bonaman dul Bia, ch’al gha dèi da mangiá un pan mistu intrégu. D’inlua, a Büsti, adré a u ursu gha dísan "ul berén dul Bia".(1)
A credi ch’a l’e finía? Mai pü! Mó gha vègn ul püsse bèl!
Bögna, peó, cha va faga vertíi (pa’ a precisión) che a sta segónda parti chi men s’ea lá non a vidé, ma ’l é vea istessu.
Donca, dopu a lotta cunt ul Tanö, u ursu smurfiá cuma ’l éa, par chela giurnáa lá, ‘l ha vurzü lauá pü. Ul só padrón l’ha capi ch’al cunvegnéa non a sfurzál, pa ’l pericul ch’ al pudéssi rivultassi e da giá ch’a l’éa scási sía, ‘l ha pensá bén da cercá ricóvar in d’una cassina.
Sto ricovar ’l ha truá áa cassina dul Bia, ma candu s’e tratá d’andá a durmí i saèan non dughé metti u ursu, parché a metal in stala ul Bia al gh’ea pagüa ch’al risiesi cunt aa vaca e cunt ul bö. Ma ul padrón du ursu ’l ha sicürá che cunt i besti al risiéa non e che candu ‘l éa mangiá un bucón da pan ’l ea cüétu ’me un cagnö.
Insci ’l ha finí cunt ul métal in stala.
Adesu gha sem al bel! Al saá stei un úa passa mezanóci, ch’i séntan un rabèl dul diaval e a cria aütu.
Föa a la svelta i gambi dul leciu e giú tücci in curti in patèla cunt in man un regundén da bóna scorta, in casu da due fala föa cunt un cai vön! Ul rabel al vegnéa dáa stala.
Pizza aa lüm in préssa e dent’ in stala ! I ögi cusé ch’i vedan? U ursu l’ea adóssu a ’n óm e l’ea dré a sbranal e al perdéa gia sanghi dapartütu!
Ul padrón du ursu l’e riüssi a töghi föa u óm di sciampi e pö han cerca da dumandaghi a u óm chi l’ea lü e sa ‘l éa li a fá.
Cand han vüstu in terra un garibuldén, han capi ch’ al éa un ladar ch’al ea 'ndei dent in stala par rubá i bésti, e ‘l éa ciepá u ursu pa’ un berótu! Chel che berótu! U ursu, truandusi adóssu un óm d’impruvisu, gh’e sembrá da essi dré ancamó a fa a lotta cunt ul Tanö e intantu ch’a gh’ea li nissön a vidé al s’ea metü in dul có da cunscial tem’un figasciö. E si rivan non in tempu, a frignóca ‘l éa bèla che fèi!
Ul ladar ’l han mená in presón e u ursu la ciepá a bonaman dul Bia, ch’al gha dèi da mangiá un pan mistu intrégu. D’inlua, a Büsti, adré a u ursu gha dísan "ul berén dul Bia".(1)
Carlo Azzimonti - da "Pagine Bustocche"
(1) Questo stesso episodio è raccontato anche da Gino Candiani (clicca qui)